Sichtlicht
Je moet zeilen op de wind van vandaag
de wind van gisteren helpt je niet vooruit
de wind van morgen blijft misschien wel uit
je moet zeilen op de wind van vandaag
Het is even na half acht als in ’t Ol Schoultje een aantal mensen bijeenkomen. Een avond over een gesprek over levensvragen. Een inkijkje in het werk van Yvonne Hiemstra bij Sichtpunt. Een avond over palliatieve zorg aan het sterfbed. Maar ook trainingen voor de zorg. Hoe luister je, versta je achter het gezegde? Veelal bestaat haar werk uit een planbare eerstelijns zonderverwijzingzorg, maar acuut en plompverloren komt ook voor. Daarnaast organiseert en begeleidt Yvonne jaartrajecten vanuit de gemeentelijke WMO en vanavond dus een klasje leerlingen op leeftijd, maar waarvan ’t Ol Schoultje zelf, toch net iets ouder is.
Wat is je lijfspreuk, wat schrijf je op je tegeltje van papier, vaststaand of is het als het leven zelf, veranderlijk. ‘Ik leef gewoon… en dat bevalt me wel’, hoor ik naast me. Yvonne draagt bovenstaande tekst van Purper als adagium met haar mee. Opborrelende lijfspreuken worden uitgewisseld.
Een geestelijk verzorger is een veelal academisch geschoolde invoelende, betrokken zinaangever. Een zinzoeker die bij een innerlijke letterleegte, letters weet aan te reiken. Letters vormen een woord van verstaan, woorden een zin. Als die zin er niet is, gebroken of onsamenhangend, is een medewerker van Sichtpunt dichtbij. Een geestelijk verzorger is geen behandelaar met behandelplannen en therapieën, maar is een steuntje, een sichtpunt, lichtpunt van houvast. Een luisterend oor zonder (voor)oordeel. Iemand die je uitnodigt je hartkamers door te luchten om naar een opluchting toe te ademen. Het is een niet al te lijvig gedocumenteerd onderdeel van intramurale zorg -zorg langer dan 24-uur- maar juist dankzij het open vrijplaatskarakter maakt dat er wel kwaliteitsregisters zijn. En die gaan vol open als het gaat over privacy. Alles blijft binnen de muren binnenkamers, waar hooguit zomers, openstaande ramen gesprekken van vertrouwelijkheid meegeven aan voorbijvliegende koolmeesjes, die zeilen op de wind van vandaag naar morgen.
Juist binnen een vrijplaats (een plaats zonder vaststaand plan of doel) is een streng kwaliteitsregister waar regelmatig getoetst wordt. Waar haal je als geestelijk verzorger je eigen drijfveren vandaan? Drijfveer, op welke veren drijf je op de golven van het leven? Wat is je levensbeschouwelijk draadje? Yvonne heeft haar draadje verbonden met de Remonstrantse stroming, een stroming die vanuit de raakvlakken met het humanisme het Bijbelse zoekt. Lees bijvoorbeeld eens de remonstrantse belijdenis op internet en voel die open houding, in vergelijking met de gesloten gereformeerde apostolische belijdenis van de PKN waarmee ikzelf ben grootgebracht.
Sichtpunt geeft trainingen aan mantelzorgers over verlies, palliatieve zorg. Maar geeft ook cursussen voor thuiszorgers die innerlijk sterven aan levenseindeproblematiek. Een Sichtpunter kan ingeschakeld worden via een huisarts, maar is altijd dienstbaar met toestemming van de zorgvrager.
Voorafgaand aan de koffie komt nog een term voorbij als ‘menszijn’ en dat ingrediënten in zich heeft van mentaal en lichamelijk welbevinden, kwaliteit van leven, sociale participatie en het zijn onder de mensen, zingeving. Het model van de positieve gezondheid van Machteld Huber. Ontroerend, een dementerende die haar leven als zacht en warm ervaart. De grens van lijden huist niet in afgebakende (ik stop ermee als), maar wordt vloeibaar zodra je er zelf onderdeel van bent. Leefbaar is niet een vaststaand gegeven. Het ABC-model. Aandacht, Begeleiding en Crisis, waarvan begeleiding en crisis de meeste aandacht vragen.
Het onvoorspelbare zijn de crisissituaties, waar je als hulpverlener zonder enige achtergrond een (half) uurtje later mee geconfronteerd kunt worden en dan is het luisteren, luustern en lústerje zonder klokkijken. ‘Wat houd je bezig’, is daarbij een meer verstandige openingsvraag dan ‘hoe gaat het’, want voor je het weet is met een ‘goed’ de deur naar een open gesprek weer in het slot, aldus Yvonne. Levensvragen over breuklijnen in het leven en over moral injury. Ondanks trouw aan het bevel, de regeltjes, het gevraagde, doorknaagt het morele geweten en de ethiek. Militairen, en mensen die ingrijpende besluiten moeten nemen over het levenslot van anderen, zoals werknemers bij het COA, de moral injury is dichtbij. Ook daar kan Sichtpunt een lichtpunt zijn.
Na de koffie met begrafeniskoek spreken we over de kletspot, ‘de dood uit de pot’, met vragen over palliatieve zorg. Gesprekskaarten om als zorgverlener het ‘gaan naar Anderwereld’ levend te houden. Kinderkaarten van ‘Gemis, rouw en afscheid’ van filosofe Stine Jensen zijn eveneens hulpmiddelen om het gesprek gaande en laagdrempelig te houden, aangepast aan de doelgroep. Gesprekken aan de hand van een getrokken kaart. Luisteren, zoeken naar gelaagdheid, het is een kunde waarin het invullen voor de ander, een vrucht van miscommunicatie als een miskraam ter wereld komt. Niet schieten in de reparatiereflex, maar leed wegen, machteloosheid laten zijn en erkennen dat het mag zijn wat het is. Je gehoord weten is vaak al genoeg. Het levensleed als de metafoor van het gebroken porselein. Probeer je de scherven zo heel te maken zodat je het gekerfde niet meer ziet, of mag die scheurlijn er juist zijn, omdat deze een deel van je geworden is, wat je leert te omarmen. Onverdoezeld tot een nieuw geheel. Geef je het ‘een plekje’ of meng je het door je geurige soep van leven?
We worden uitgenodigd een kaart te pakken met een beeltenis of citaat waar je levenskracht uit put. Ik pak een kaartje van een luchtballon met een biezen mandje waarin je hoog boven je ‘levensleed’ hangt, en heerlijk relativerend kunt opmerken ‘ach, dat valt best wel mee’. Luchtig houden, kracht halen uit het relativeren, afstand houden en verwonderend aanschouwen. Op de achtergrond klinken woorden van een lied:
Hoe zeil je mee op de wind van vandaag?
wind van gisteren helpt je niet vooruit
wind van morgen blijft misschien wel uit
zeil met me mee op de wind van vandaag
Hinrick Klugkist