Kennelijk hebben we allemaal veel verdriet want er komen nogal wat boeken op de markt over troost. Het boek Troost van de Canadese auteur Ignatieff is een boeiende bestseller die veel inzicht biedt over verdriet, met uitzicht op troost. De auteur doet dat door bij bekende schrijvers, kunstenaars, musici te speuren naar hun houding bij verlies, en te zoeken naar hun antwoord op de vraag: hoe kom ik er overheen?

Onlangs is weer een boek over troost verschenen. Dit keer van iemand dichterbij: de Vlaamse hoogleraar en psychiater Dirk De Wachter. Hij heeft heel wat te verwerken, dit keer niet bij zijn patiënten, maar bij zichzelf. Over een levensbedreigende ziekte en de verwerking ervan brengt hij verslag uit in Vertroostingen. 

De Wachter stelt plots vast dat iets helemaal mis gaat in zijn lichaam. Hij verliest enorm veel bloed. Helse krampen in zijn buik. Heftige pijn. Hij is dokter, heeft over allerlei ziektebeelden grondig gestudeerd, hij weet meteen dat het heel erg is. Dat hem een lijdensweg doorheen ziekenhuizen te wachten staat.

De diagnose van een collega bevestigt het slechte nieuws. Er is geen alternatief tenzij een zware ingreep, chemotherapie, langdurige en pijnlijke behandelingen, een lijdensweg, en dan nog een operatie. “Er waren momenten waarop ik, een mens die zo graag leeft, op een knop had willen duwen als ik wist dat die me van alle ellende zou verlossen”. Immense pijn, een slecht gevoel, geen uitzicht.

Maar toch. Het herstel komt. Hij kan zelfs na een rustperiode rustig terug aan de slag. En dan schrijft hij over de verwondering van er nog te zijn. Over vertroosting, die mogelijk is door het dichtbije, door poëzie, door rituelen, door filosofie, door muziek, door natuur, door God. Over deze vertroostingen schrijft hij telkens een hoofdstuk in zijn boek

De Wachter is afkomstig uit een typisch traditioneel Vlaams en katholiek gezin. Maar de manier waarop hij gelooft in God is breed denkend, typisch voor een religieuze humanist. Barmhartigheid is voor hem een kenwoord van de christelijke ethiek. De barmhartige ervaringen tijdens zijn verblijf in ziekenhuizen beschrijft hij in dankbare woorden.

Hij is ook een realist als het thema van het eeuwig leven ter sprake komt. Eerlijk schrijft hij: ”Zoals veel Vlaamse jongens van mijn generatie werd ik katholiek opgevoed, maar ik denk dat we weg zijn als we dood zijn.” Het klinkt hard, maar ook raadselachtig. Weg, OK, maar welke weg, waarheen?

Van alle grote troostbieders zoals Bach en zo veel anderen is er één grote geest die er in het boek van De Wachter uitspringt: Levinas. De filosofie van Levinas is de erkenning van de andere, de wetenschap dat we niet alleen staan, dat we gezien, erkend, opgevangen worden. Een troost die voorbij de filosofie heel religieus klinkt.

KvH februari 2023

Reacties graag naar khoestenberghe@gmail.com