Elke zondag om kwart na negen luidt de klok van de Janskerk in Huizinge. Een kerk met gelovigen, kijk, ze komen al aan stappen. Het luiden van de klok heeft een heldere betekenis: kom maar binnen. De kerkgangers groeten elkaar en zoeken een gepaste plek, dat vraagt in deze coronatijd om aandacht.

De prachtige beiaard van de grote kerk van Middelstum geeft zeer regelmatig de tijd aan. Zijn betekenis is duidelijk. Het is bovendien prachtig om te horen als een beiaardier op zondagmiddag het hele klokkenspel luid laat klinken over de huizen en weiden.

Elke zaterdagmiddag om 6 uur luidt de klok van de kerktoren in Toornwerd. Vijf minuten lang, tot het weer bijna stil wordt terwijl de klok nog wat nagalmt. Een week later zullen vrijwilligers het touw opnieuw trekken en dan laten gaan. Een toren zonder kerk, maar met een klok. Het voelt een beetje als een kerk zonder gelovigen.

Het luiden van die klok heeft iets raadselachtigs. Wat is er met de klok van Toornwerd dat heel anders voelt dan de klok van de kerk in Huizinge? Wat is dat iets dat zelfs de prachtige beiaard van Middelstum niet biedt? Waar komt dat raadselachtige van de klok in Toornwerd vandaan?

Het heeft misschien iets te maken met het begrip “om niet”.  Juristen kennen die term goed.  “Om niet” duidt op een overeenkomst zonder tegenprestatie, een verplichting waar niets tegenover staat, een puur geschenk. De klok van Toornwerd roept niemand binnen, helpt niet om de tijd in de gaten te houden en mist de feestelijkheid van een beiaard.

Maar het luiden van die klok op zaterdag om 6 uur door vrijwilligers is toch ook weer betekenisvol, zoals een geschenk betekenisvol kan zijn ook al is het “om niet”, zo maar, zonder duidelijke bedoeling. Dat komt omdat de toren van Toornwerd uitkijkt op graven.

Graven van oorlogsslachtoffers. Graven van een onlangs overleden geliefd politicus, van een belangrijke boer. Ze liggen daar rond de kerktoren van Toornwerd. Alsof de klok van de toren van Toornwerd op zaterdag  vijf minuten lang toch ook een boodschap brengt: denk aan ze. Requiescant in pace. Mogen ze rusten in vrede.

Karel van Hoestenberghe